Hoa đào nở cuối mùa Đông
Xuân từ đâu đến ập vào làng tôi
Miếng trầu bà quết mặn vôi
Đưa vào cối giã đỏ ngời sắc xuân.
Trong một rung động khi nhớ về giây phút huyền thoại khi Công chúa Tiên Dung quây màn tắm trên bãi Tự Nhiên để “phát lộ” ra chàng trai nghèo Chử Đồng Tử, nhà thơ Nguyễn Thành Tuấn, bằng bút pháp đồng hiện, đã viết rằng: “Thì em vẫn được quyền cởi áo/Trút dưới chân trần tất cả những mùa đông/Giọt nước đầu tiên từ vai em rơi xuống/Bật chồi lên châu thổ sông Hồng” (Phóng túng sông Hồng). Vâng, giọt nước định mệnh nghìn năm hoang hoải xưa kia đã làm nên một thiên tình ca bất tử, để từ đó, theo dấu tình yêu của họ, những đầm bãi cửa sông đã dần hiện hình thành một vùng châu thổ màu mỡ, như dấu chân của người Việt cổ từ trung du tiến dần về phía biển, theo những nẻo đường phù sa…
Sinh ra trên mảnh đất Tân Việt, huyện Yên Mỹ, một vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi lưu dấu bao tên tuổi lẫy lừng, chàng thanh niên Vũ Văn Toàn ấp ủ biết bao dự định, ước mơ. Song giữa lúc đất nước chưa yên tiếng súng thù, hòa vào dòng thác cuồn cuộn của những người con ưu tú ra đi cứu nước, tạm gác lại những hoài bão, mộng mơ, gửi lại quê nhà mối tình đầu vụng dại, sáng trong, Vũ Văn Toàn hăng hái lên đường chiến đấu vì ngày mai độc lập, tự do:
Sơ kính tân trang của Phạm Thái và Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu là những thước phim bằng thơ bắt nguồn từ những sự kiện thuộc về tiểu sử bản thân của chính chủ nhân sáng tạo ra nó song lại được bao bọc bởi màn sương kỳ ảo, của đầy dẫy những yếu tố huyễn hoặc, hoang đường. Yếu tố thần kỳ trong hai tác phẩm tự thuật này không phải là sự tùy tiện, quen tay đơn thuần muốn chiều lòng người đọc đã quen tiếp nhận mà đó là một dụ ý nghệ thuật được tác giả ý thức, kế thừa và phát triển từ văn hóa dân gian, giữ vai trò quan trọng trong cấu trúc tự sự, phản ánh đời sống đa chiều, thấm đẫm giá trị thẩm mỹ ngàn đời của nhân dân. Việc lí giải vấn đề này góp phần vào tiến trình nghiên cứu đặc điểm hệ thống truyện nôm nói chung, loại truyện nôm tự thuật nói riêng, cũng như giảng dạy tác phẩm trong nhà trường.
Đã có một lần Đăng Nước tâm sự “âm nhạc mãi mãi sống trong tôi. Dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào, thăng hay giáng, vinh hay nhục, tôi vẫn giữ niềm tin trong âm nhạc của tôi”. Niềm tin và âm nhạc đã giúp Đăng Nước vượt qua nhiều thăng trầm của số phận, long đong lận đận của tình duyên để sống và yêu. Nhiều lúc nhìn Đăng Nước say sưa hát những ca từ do chính anh sáng tác, tôi cứ tự cho rằng cái men rượu Cảnh Lâm trứ danh quê anh đã hun đúc lên cái tâm hồn “say nhạc” kia…
Từ xưa đến nay, làm thơ về đề tài “quê hương” vốn không mới. Song cũng chính việc lựa chọn đề tài này đã khiến cho thi nhân trở thành người nghệ sĩ đi trên một sợi dây mỏng manh, mà cả ở trên và dưới đều là thăm thẳm, sâu xa, không một bám víu. Tác giả Vũ Văn Toàn đã vượt qua “con đường khó” ấy không chỉ bằng những xúc cảm chân thành, niềm tự hào, yêu mến thiết tha với quê hương Hưng Yên, mà còn bằng cả những thăng hoa của một người nghệ sĩ ngôn từ.
“Sơ kính tân trang” của Phạm Thái và “Lục Vân Tiên” của Nguyễn Đình Chiểu là thước phim bằng thơ, bắt nguồn từ sự kiện thuộc về tiểu sử bản thân của chủ nhân sáng tạo ra nó. Bài viết tập trung đối chiếu các chi tiết, sự kiện chính trong tác phẩm với tiểu sử bản thân của nhà thơ để làm rõ các chi tiết tự thuật và nghệ thuật xây dựng cốt truyện tự thuật. Từ đó, khẳng định việc hai tác giả sử dụng tiểu sử bản thân để xây dựng tuyến nhân vật trong truyện thơ Nôm chính là sự tiếp nối, mở rộng đường biên thể loại, phát triển khả năng khai thác hiện thực và vị thế con người cá nhân tác giả.
Sinh ra trên mảnh đất Tân Việt, huyện Yên Mỹ, bên “dòng sông đỏ mịn đất bồi phù sa” một vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi lưu dấu bao tên tuổi lẫy lừng, chàng thanh niên Vũ Văn Toàn ấp ủ biết bao dự định, ước mơ. Song giữa lúc đất nước chưa yên tiếng súng thù, hòa vào dòng thác cuồn cuộn của những người con ưu tú ra đi cứu nước, tạm gác lại những hoài bão, mộng mơ, gửi lại quê nhà mối tình đầu vụng dại, sáng trong “Yêu em chưa một lần hôn lên mái tóc”, Vũ Văn Toàn hăng hái lên đường chiến đấu vì ngày mai độc lập, tự do.